KURU TEMİZLEME SİSTEMLERİ KANSEROJEN TEHLİKE SAÇIYOR Kuru temizleme sistemlerinde tekstil üzerindeki özellikle yağ ve lekelerin çıkartılmasında kullanılan Perkloretilen (Tetrachlorethylene) isimli klorlu çözücü kanserojen etkisinden dolayı tehlike saçıyor. Kuru temizleme işletmelerinde, ticari çamaşırhanelerde, otellerde, tekstil, deri fabrikalarında, veya metal temizleme amaçlı olarak kullanılan temizleme solventi ne yazık ki hiçbir kontrole tabi olmadan her yıl binlerce ton olarak kullanılmakta ve havaya ya da suya karıştığında insan sağlığını ve çevreyi ciddi ölçüde kirleterek insana büyük zarar verebilmektedir. 13.12.2014 tarihinde yayınlanmış olan "Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formu Hakkında Yönetmelik" kapsamında hazırlanan Perkolretilen`e ait güvenlik bilgi formlarında H351 olarak tanımlanan bu çözücü için "kansere yol açma şüphesi vardır" tanımı yapılmaktadır. Kanserojen etkisi nedeniyle gelişmiş ülkelerde ve özellikle Avrupa Birliği ülkelerindeki kullanımına ciddi kısıtlamalar getirilen Perkloretilen maddesinin ülkemizdeki kullanımı hiçbir şekilde denetlenmemektedir. Avrupa birliği 11 Mart 1999 tarihinde aldığı kararlar sonucu, 31 Ekim 2007 tarihine kadar kuru temizleme makinelerinde kullanılan Perkloretilen`in havaya karışma oranını minimize etme ve atıklarını kontrol etme kararı almıştır. Bu oranlar 2009 yılında görülen lüzum üzerine daha da aşağıya çekilmiştir. Bu oran temizlenecek kg tekstil başına maksimum 20 mg`dır. Çalışma yerinde havadaki emisyon oranı ise en fazla 2mg m3, suda ise 0,005 mg olarak tespit edilmiştir. Bazı ülkelerde ise Perkloretilen kullanımı tamamen yasaklanmıştır. Perkloretilen`in kuru temizleme makinalarından çıkan damıtma atıklarının normal evsel atıklarla çöple atılması yasaklanmış ve özel bertaraf tesislerinde kapalı ambalajlarda özel imha yöntemleri ile imha edilmesi kararlaştırılmıştır. Kaliforniya ve Norveç, İsveç, Danimarka, Japonya gibi gelişmiş ülkelerde ise çok daha düşük oranlar belirlenmiştir veya tamamen yasaklanmıştır. Yoğun yaşanan alanlarla, alışveriş merkezi gibi kapalı alanlarda Perkloretilen kullanımı tamamen engellenmiştir. Bu oranların ilgili sağlık teşkilatı tarafından işletme bazında sürekli kontrol edilmesi, cezalar uygulanması, bu oranlara uyma zorluğu sonucu anılan bu ülkelerde alternatif temizleyici kimyasallar kullanılmaya başlanmıştır. Son on beş yıldır toksik etkisi ve yan tesirleri olmayan birçok alternatif kuru temizleme solüsyonu geliştirilmiştir. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı da bu konuda uyarılar yapmış bulunmaktadır. Komite bu maddenin çabuk buharlaşan, keskin kokulu, renksiz bir sıvı olduğunu belirtmiştir. Kumaşlardaki leke ve kirleri kolayca çıkardığı için yaygın olarak kullanılan bu klorlu solventin, insan sağlığı ve çevre açısından toksik etkisinin yüksek olduğu vurgulanmıştır. Gelişmiş ülkelerde ve Avrupa Birliğinde Perkloretilen damıtma atıklarının özel hava sızdırmaz konteynerlerde toplanıp, özel bertaraf tesislerinde imha edilmesine rağmen Türkiye`de Perkloretilen içeren damıtma atıkları normal çöpe atılmakta, toprağa ve içme sularına karışıp, çevreye büyük zararlar vermektedir. Binlerce ton ithal edilen Perkloretilen tamamen kontrolsüz olarak piyasada kullanılmaktadır. Perkloretilen normal oda sıcaklığında sıvı olmasına rağmen çok kolay buharlaşarak çevre havasına karışabilmektedir. Temizleme esnasında tekstilin veya temizlenen ürün üzerinden Perkloretilen`i tamamen almak mümkün değildir. Özellikle kuru temizlemeye verilen ürünlerde kg tekstil başına maksimum 20 mg.`ın aşılması durumunda insan sağlığını tehdit eden yapısı nedeniyle bu kimyasalın kullanımı ölçülerek denetlenmelidir. Bunun dışında kuru temizlemecilerin soğutmalı ve bacalı sistem makineleri sınırlandırılmalı, ortam emisyon değerleri ve tekstil üzerindeki kalıntı miktarı ölçülmelidir. TMMOB Kimya Mühendisleri Odası 45. Dönem Yönetim Kurulu |
Tweet
