Yazılı ve görsel medyada Yangından söz edilmediği  yok gibidir.Yangin çıkış nedeni ne olursa olsun(Sabotaj, üretim hatası,, çalışana bağlı hatalar vd.) bilgisizlik ve vurdumduymazlık can ve mal kaybına neden olmaktadır. Zararları önlemenin ve azaltmanın tek yolu, yangına neden olabilecek  ilişkileri ortadan kaldırmaktır. Yapılan incelemeler göstermiştir ki yangın güvenlik önlemlerinin alınması yangını söndürmekten daha ucuzdur.

Yangın,  patlama gibi olaylar Kimyasal maddelerin depolandığı, taşıdığı ve üretildiği ortamlarda öne çıkan risklerdir. Bu nedenle endüstriyel tesislerde  mevzuat ve Standartların gereklilikleri yerine getirmekle birlikte ,daha sıkı güvenlik  önlemlerinin alınması önem taşımaktadır. 

En genel ve önemli yanlış ön yargılarından biri, yanıcı kimyasal madde içermeyen depolarda yangın riskinin olmadığı kanısı yanlıştır Günümüzde paketleme malzemeleri olan kullanılan paletler, plastik ambalajlar ve karton kutular yangının yayma özelliğini taşırlar.

Tüm endüstriyel tesislerde Yangın önleme programının  başarısı,  üst yönetiminde başlar. Kalite, Çevre ve İSG standartları ve prosedürleri  yazılı olmalı, tüm çalışanlar tarafından paylaşılması ve gerekli mali kaynaklar ayrılarak uygulanmalıdır. 

Kimyasal maddeler ve yanıcı malzemelerin (kumaş,  ambalaj Atıkları vb.) depolar ve üretim hatları maddelerin yapısına uygun olacak şekilde tasarlanmalıdır. 

Dış duvarlar; yangına ve dış tehlikelere karşı korunma amacıyla sert yapı malzemelerinden yapılmalıdır. Yapı yalıtım  malzemeleri cam elyaf, taş yünü  vb. gibi yanmayan özellikte olmalıdır. B2 ve B3 sınıfı malzemelerin kullanılması  yasaktır. Depo döşeme, tavan ve duvarlarının en az 120 dk. Yangına dayanıklı  malzemelerden yapılması gereklidir.

Cepheler; düşey dış yangın bolmeleri niteliğindedir.Yanmaz malzemeden olması ve döşemeleri kesiştiği yerlerin yangının diğer yerlere anlamasını engelleyecek şekilde yalıtımlı gereklidir. Yangına en az 30 dk. dayanıklı özel pencereler kullanılması önem taşımaktadır. 

Çatılar; Yağmur suyunun içeriye girmesine engel olmalı ve tasarımında bir yangın halinde duman ve işinin dışarı çıkmasına izin vermelidir. Çatılar  120 dk.yangına dayanıklı tavalarla depo ve üretim alanından ayrılmalıdır. 

İç duvarlardan kapılar, kendi kendine kapanabilir Yangın kapıları gibi gibi ateşe dayanıklı olmalıdır.

Acil Çıkış  Kapıları; en az temiz genişliği 80 cm. Den az olmayacaktır. Kapılarda geçişi engelleyecek eşikler olmamalıdır. Acil çıkışlar " Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği "ne uygun olarak işaretlenmeli ve herkes tarafından bilinmelidir. Çıkış kapıları kaçış yönünde yani dışarıya doğru  açılacak, duman sızdırmaz ve yangına en az 90 dk. dayanıklı  olmalıdır. 

Döşemeler ; Depolanan sıvı geçirgen olmamalı ve yanıcı olmayan malzemeden yapılmalıdır. Dökülen  malzemenin atık su çukurlarına kanallara, borular, boru ve tesisat kanallarına sızması önlenmelidir. 

Depolarda ve Çalışma koşulları göz önünde bulundurulmalıdır. Havalandırma panelleri sürekli açık tutulmalı, elle açılabilmeli veya bunlar yangın alanında otomatik açılmalıdır. Duman ve işinin erken uzaklaştırılması yangının kaynağının görülebilmektedir kolaylaştıracaktır.

Üretim alanı veya depoların doğal aydınlatılmalıdır. Aydınlatma ve diğer elektrikli tesisatı gerekli olduğu yerlerde Tel çekme dahil tüm elektrik donanımın işinin ehil kişiler tarafından yapılması ve ex- proof (ark sızdırmaz) malzemeden olması gerekiyor. Statik elektrik için zemin topraklanmalıdır. Dizel fork-liflerin egzozlar ve motor bölümleri yalıtımlı olmalıdır Egzozlarına. alev tutucu takılmalıdır Akülü fork-liftler akü doldurma araçları, depolanan ürünlerden ayrı bir alanda iyi havalandırılmış alanda yapılmalıdır. 

Kimyasal maddeler veya diğer yanıcı maddelerin bulunduğu yerlerde ısıtma tercih edilmez. Eğer bir ısıtma gerekiyor ise ısıtma için buhar sıcak su veya ılık hava gibi daha güvenli kaynaklar tercih edilmelidir.  Elektrikli araçlar, gaz veya petrolleri çalışan ısıtma araçları kullanılmalıdır.

Tehlikeli kimyasal yangın söndürme suyunun denetimsiz bir şekilde kaçmamasının ve toprağın kirlenmemesi için set çekilir. Lağım ve Kanalizasyon sistemi kirlenmiş söndürme suyu için açık lağımlar yapılmalıdır. 

YANGIN ÖNLEME SISTEMI PROGRAM

1. Bakım Programı 

2. Değişim Yöntemi

3. Kayıpların  Önlenmesi

BAKIM PROGRAMI 

İyi ve düzenli bir bakım programı, Yangın risklerine karşı önleyici ve koruyucu  olabili.r .Koruyucu  bakımla ve düzenli kontroller yapılarak sistemdeki aksaklıklar düzeltilir.

1.1 Saha Denetimleri

1.2 Aletli Kontroller

1.3 Bakım 

DEĞİŞİM YÖNTEMİ 

Değişim süreci kontrol edilebilir, kısıtlı eylemlerle başlanarak yararı izlenerek uygulanır Ornegin;

• Hava sirkülasyonu sağlanması 

• Raf sistemleri uygunluğu 

• Palet ekipmanlarının değişimi

• Ambalajları Korunması

• Ara yollarda depolama yapılmaması

• Depoya ve üretim alanına yetkisi olmayan kişilerin girmesinin önlenmesi

• Depolarda ve üretim alanında kapasite dışında depolama yapılmaması.

KAYIPLARIN ONLENMESİ

Çalışma alanında oluşabilecek Kayıpların önüne geçmek için uygulanabilir.  Basit görünen ancak büyük hasarlara yol açabilecek kıvılcımlar, kişisel hatalar ve gereksiz malzemelerin kontrolünü sağlayarak önlem alınması gereklidir. Bu programların iceriği;

Sıcak Çalışma İzni

Kesme, kaynak vd. Sıcak iş çalışmaları yangına sahip olan etmenler arasında önemli bir paya sahiptirler. İstatistikler Sıcak çalışmalar nedeniyle ortaya  çıkan yangınların günümüzde büyük bir öneme sahip oldukları tespit edilmiştir. En geniş çaplı öneme sahip olan  ve önemi sıcak işlerde çıkan yangınların başlıca sebepleri ise taşeron işçilerdir. Kapsamlı bir sıcak Çalışma İzni programı oluşturulmalıdır. Bu programa kendi  elemanları dışında taşeron firmanın çalışanlarından kapsamalıdır. Taşeron firmanın çalışanlarının kontrolünü sağlamak için oluşturulan bu program da, Sıcak ise başlamadan önce kullanılacak olan Ekipmanların kontrollerinin yapılmış olması gereklidir. Yönetimin, hem çalışanları , hem de taşeron firma çalışanlarının eksiksiz uymaları gereklidir. Bu Çalışma İzni verilmeden önce program yöneticisi tarafından işin yapılacak alan dikkatlice incelenerek oluşturulması gerekir.Ise başlamadan önce yanıcı ve parlayıcı kimyasal maddelerin ortamdan uzaklaştırılması,  ateş ile temas olmaması için kaynak kesici perdeler kullanılmalıdır. Ayrıca alanda yangın söndürücülerin hazır bulundurulması gereklidir. 

Sigara Kontrolü

Çalışma alanlarında sigara içilmeyen gereklidir. Sigara içim alanı dış bölümde olmalıdır. Eğer iç bölümde ise elektrikli primlerin ex- proof  olmalıdır.

Yangın Ekipmanlarının Kontrolü 

Geçmişte yaşanan olaylardan ders alınarak alınan deneyimler göstermektedir olaylar meydana gelmeden önce acil durum planlaması yapılmalıdır. Yangını en kısa sürede kontrol altına almak  ve söndürme için ekiplere verilmesi gereken diğer bilgiler, depoda veya çalışma alanındaki kimyasal maddelerin Güvenlik Bilgi Formları,  maddenin envanteri, tesisin planı çil çıkışlarının yeri, yangın söndürücülerin bilgisinin itfaiye ile paylaşılması önemlidir. Yerel itfaiye gelene kadar Kontrolü sağlanması için eğitimli ve yangına karşı özel ekipmanları bulunan ve yangına müdahale edebilecek şekilde ekibin hazır bulunması gereklidir.

Yangın Koruma Ekipmanları ve Kontrolü 

Tesislerde ve depolarda Koruma sistemlerinin kayıpları azaltan rolü önemlidir. Bu bağlamda bu sistemlerin etkin olabilmesi için,düzenli kontrol yapılmalıdır. İyi ve düzenli olarak bir bakım programı oluşturulmalıdır. Bu program; 

• Kimyasal maddelerin fiziksel ve kimyasal özellikleri

• Kimyasalların envanteri

• Tesisin ve deponun yerleşim planı

• Alandaki operasyonlar

• Sahada çalışan personelin is deneyimleri, bilgileri

• Çevresel etmenler

• Operasyonel değişiklikler, alanın genişlemesi , Personel veya depolanan kimyasalların değişmesi halinde sistemin kontrolü.

3.2.1 Yangın İhbar ve Algılama Sistemi

Bu sistemin herhangi bir risk alanında otomatik olarak  devreye girmesi gerekiyor. Kimyasal depolama kapasitesi yüksek olan bir Sahada meydana gelebilecek yangın bir risk yaratacağından,  bu tür tesislerde kullanılan İhbar sistemlerinin yerel itfaiyeye anında sinyal gönderecek şekilde tasarlanması gerekiyor.

Yağmurlama (Sprinkler) Sistemi

Otomatik yağmurlama sistemleri üretimi yapılan ürünlere ve kimyasallara zarar vermiyorsa kullanılabilir. Bu bağlamda kimyasal maddelerin "Güvenlik Bilgi Formları " nda bulunan yangın söndürme bölümünün inceleyerekgerekli uygun yağmurlama sisteminin kurulması gerekiyor. 

Yangın Hortumları

Yangın hortumları en az 30 m. Uzunluğunda olmalıdır. Hasar riski olan alanlarda dolap içine yerleştirilmelidir.Tum Personel yangın hortumlarina erisebilmeludir. Hortumları n bağlantı noktalarının birbirine uyumlu olduğuna dikkat edilmeli ,düzenli tatbikatlarla çalışabilirsiniz kontrol edilmelidir. İtfaiyeye şu sağlayan hidrantlarin ve boru hatlarının korozyona karşı kontrol edilmesi ve görünür şekilde işaretlenmesi gerekir. Hidrantlar mümkün olduğunca çıkış kapılarına yakın ve çapraz şekilde yerleştirilmelidir.

Portatif Yangın Söndürücüleri

Yangın söndürücülerin seçiminde kullanılan kimyasallara uygun seçilmesi gereklidir. Yerleştirilecek olan portatif söndürücülerin cinsi ve miktarı ilgili yönetmeliklere göre belirlenir. Kaçış yolları ve acil çıkış kapılarının bir tehlike anında kaçışı engellenmemesi, kolaylıkla bu tiplere erişim gerekiyor.

Yangın Duvarları

Binaların Yangından Korunması Hk.  Yönetmeliğe  depo duvarlarının yangına en az 120 dk. Dayanıklı olması gerekir. İyi tasarlanmış yangın duvarları  yangının geniş alanlara yayılmasını önlemek için yangın duvarları en önemli pasif koruyuculardır. Üretim alanı ve kimyasal maddelerin depolandığı bölümler yangın duvarları  ile ayrılabilir.  Kimyasal maddelerin bulunduğu yerlerde  yangın Koruma Ekipmanları periyodik olarak kontrol  edilmelidir.

Acil Durum Planları 

Acil Durum Planları iki kısımdan oluşur.

1. İşletme  İçi Acil Durum Planı

İşletmede ve depoda çalışan personelleri korumak  depo personeli ve yapısını, içindeki kimyasal maddeleri  riske edecek acil durumlar savaşmak ve kontrol altına almak için  planlanan bir dizi kontrol  önlemlerdir. 

Acil Eylemi Gerektiren Durumlar

• Yangın

• Patlama

• Deprem

• Sel

• İnsan sağlığını tehdit eden olaylar

• Çevre sağlığını  etki eden olaylar

• Büyük hasara yaratan durumlar

• Domino etkisi

• Acil durumlarda görevlendirmek üzere her bölümde "Acil Durum Eylem Ekipleri " oluşturulmalıdır. 

Acil Durum Eylem Ekipleri

• Yangın Ekibi

• İlkyardım  Ekibi 

• Güvenlik  Ekibi Bakım Ekibi 

• Sızıntı Kontrol Ekibi

• Tahliye Ekibi 

Tesiste bulunan kişilerin sağlık ve güvenliği,  binanın, tesisin güvenliğinin sağlanması için gereken tüm önlemleri almak "Acil Eylem Ekibinin" sorumluluğu altındadır. 

2. İşletme Dışı Acil Durum Planı

İşlerinde veya depoda doğacak acil bir durumun olası sonuçlarına karşı çevreyi ve çevrede yaşayanları korumak amaçlanan bir dizi planlardır  

Risk Değerlendirmesi

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Alınacak Güvenlik Önlemler hk. Yönetmelik " 5 ve 6`inca  maddelerine göre işveren ve İSĞ Yönetmeliğinin 6 maddesinin (c) bendi ve 9 maddesinin(a) bendine  uygun şekilde, Risk değerlendirilmesi yapmakla yükümlüdür.

Güvenlik  Programı 

Bu program işletmeyi sadece hırsızlığa karşı değil,  kundaklama, sabotaj karşı korunmalıdır. Kundaklama içeriden veya dışarıdan olabilir. Bu bağlamda pasif ve aktif koruma önlemleri  alınmalıdır.

Pasif Önlemler 

• Çalışma saatleri dışında kilitlenen Tel örgülü kapı

• Kapıların kilitli tutulması

Aktif Önlemler 

• Çalışma saatleri dışında giriş kapılarında sabit duran güvenlik 

• Hareket ve gürültü dedektörleri 

• Ziyaretçi kayıt ve izleme monitörleri 

• Hırsız alarmları 

• Kamera sistemi vb.

Temizleme Programı 

Depo ve üretim alanının temiz tutulması ve üstüpü , toz vb. Maddelerden arındırılması önemlidir. Tozlu bir zeminde sürtünme nedeniyle kıvılcım atlaması olacağından statik elektriklenme olacağından yangın çıkabilir.

Taşeron Firma Kontrol Programı 

İşletmelerde birçok kaybin insan hatalarından kaynaklandığı bilmektedir. Özellikle taşeron firmanın yeni ve tanımadıkları bir alanda çalışıyor olması hala risklerini artırır. Taşeron firmaların ana firmanın elemanları gibi eğitimden geçirilmeler yasal olarak zorunludur. 

SONUÇ

Yangına karşı önceden gerekli önlemleri almak yangını söndürmekten  daha ucuzdur. Bu bağlamda  İşletmelerde yangın riski oluşmadan reaktif ve proaktif yöntemlerle bu riskin zararı azaltılabilir. Bunun için İşletmelerde " Yangın Önleme Yönetim Sistemi" oluşturarak  bunu etkin bir biçimde uygulamak gerekmektedir.  Bu sistemin başarılı olabilmesi için çalışanların bu programa dahil edilmesi ve üst yönetiminde bu şişti maddi ve manevi olarak desteklenmesi gerekmektedir. 

İtfaiye teşkilatının yurtdışı itfaiyeleri gibi korunma bölümünün yeni inşaatlar ve ruhsat, eski binalar, işyerleri gibi alt Birimleri bulunmaktadır. Yapısal önlemler denetim itfaiye teşkilatı tarafından mühendis ( Kimya,İnşaat,Makina, Elektrik vd.) Şehir Plancilari,Mimar lardan oluşturulmalıdır. Ayrıca belediye imar dairelerinde iletişimci olmalıdır. Söndürme bölümü uzman teknik elemanlar ile destek verilmesi gereklidir.

Denetim şu anda yerel ve merkezi yönetim tarafından yapılmaktadır. Bağımlı denetim toplumsal çıkarlarından ziyade siyasi ve bireysel çıkarları on plana çıkarmaktadır. Bu bağlamda meslek odalarının özellikle Kimya Mühendisleri Odasının kimyasal maddelerin yönetimi ve denetiminde olması önem arz etmektedir. 

Bu bağlamda İstanbul İkitelli  Organize ‘de çıkan yangın bu konuların ne kadar önemli olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Kimya Mühendisleri Odası  1954 yılında  Anayasanın 135 maddesi kapsamında kamu kurumu niteliğinde meslek odasıdır.Oda olarak 2008 yılından itibaren Bursa ilindeki OSB ‘ki işyerlerinin kimyasal madde depolarının denetimlerini kamu yararına uzman kadrolarımız ile yapmaktayız.