Üzerinde bulundukları akarsuların sadece akımlarını alabilen Melen ve Yeşilçay Regülatörlerinden, kuraklık nedeniyle beklenilen miktarda su alınamamaktadır. Sakarya Nehrinden su almak da halk sağlığı bakımından son derece sakıncalıdır. Bugünkü tarih itibarıyla İstanbul İçme Suyu Barajlarında içme ve kullanma suyu elde edilebilecek nitelikteki su miktarı yaklaşık olarak 138 milyon metreküp kadardır. Bu duruma göre barajlarda İstanbul‘a en fazla 45 gün yetecek kadar su kalmıştır. Vakit kaybetmeden önlem alınması gereklidir. İstanbul‘un Su Yöneticilerinin su kısıntısı, hatta yağmur bombası gibi seçeneklerden en az birine derhal karar vermesi gerekir. Kuraklık devam ederse ve suyu kullanma konusunda dikkatli davranılmazsa, İstanbul çevre kirliliği ve sağlık sorunlarıyla da karşı karşıya kalabilir. Barajların dip suyunu kullanmak doğru değildir. Baraj gölü tabanı bataklığa dönüşebilir. Bu durum çevre ve sağlık sorunları bakımından son derece sakıncalıdır. İstanbul bu duruma nasıl gelmiştir? Melen Projesi niçin çare olamamıştır? Çünkü Melen Projesi, DSİ ve İSKİ Master Planlarının gösterdiği yolda ilerleyememiştir. Projenin aşamaları, işletmeye alınması gereken tarihlerde işletmeye alınamamıştır. Geçen zamanlarda proje çok yavaş ilerlemiş ve senelere göre tamamlanması gereken tesisler tamamlanamamıştır. Melen Projesi nedir Melen Projesi, İstanbul için hedef yılı 2040 yılı olan bir su temin projesidir. Yani mevcut kaynaklarla birlikte Melen Sisteminin dört aşamasından elde edilecek toplam su, İstanbul‘un 2040 yılına kadar olan su ihtiyacını karşılayacaktır. Melen Sistemi, üç boru hattı olan dört aşamalı bir büyük projedir. Birinci Aşama yılda 268 milyon metreküp, İkinci Aşama yılda 307 milyon metreküp, Üçüncü Aşama yılda 307 milyon metreküp, Dördüncü Aşama ise yılda 308 milyon metreküp olmak üzere, tamamlandığında İstanbul‘a yılda 1 milyar 190 milyon metreküp su sağlayacaktır. DSİ Master Planlarına göre, Melen Sisteminin Üçüncü Aşamasının 2012 yılında işletmede olması gerekir. Yani bu günkü tarih itibarıyla üç aşamanın toplam suyunun İstanbul‘a verilebilecek durumda olması gerekiyordu. Melen Projesinin Birinci Aşamasına ait 10 iş paketinin ihaleleri DSİ tarafından 2000 yılı Haziran - Temmuz aylarında yapılmıştı. Sayın Veysel Eroğlu‘nun 2003 yılı başında DSİ Genel Müdürü olmasıyla birlikte, bu projeyi yürütme yetkisi de Sayın Eroğlu‘na geçmiştir. Sayın Eroğlu regülatörden su alan Melen Projesinin Birinci Aşamasını 9 yıl gecikme ile ancak 2013 yılının sonunda bitirebilmiştir. Bu gecikmeden dolayı Melen Projesinin geriye kalan üç aşaması da en az on yıl ötelenmiştir. Melen Barajı İstanbul‘un su sorununa çare olacak olan Melen Barajı bir türlü bitirilememektedir. Bitip bitmeyeceği veya bitse bile 2025 yılından önce bitmeyeceği ifade edilmektedir. Master Planlara göre en geç 2008 yılında işletmede olması gereken Melen Barajı sekiz yıllık gecikme ile ancak 2012 yılda ihale edilmiştir. Bu da yetmiyormuş gibi yapılan proje değişikliği nedeniyle, Melen Barajında beton gövdede ciddi çatlaklar oluşmuş; atıl durumda, su tutmayan işlevsiz bir baraj haline dönüşmüştür. Melen Barajının gövdesi, zemin şartlarına en uygun tip olan "kil çekirdekli kaya dolgu" olarak projelendirilmişken, yeterince teknik inceleme yapılmadan ve yapılan ikaz ve itirazlar dikkate alınmadan değiştirilmiş ve bu zemin yapısının taşıyamayacağı bir baraj tipi olan Silindirle Sıkıştırılmış Beton gövde tipine dönüştürülmüştür. Baraj gövde inşaatı tamamlandığında, derzlerde açılmalar olmuş, gövdede çatlaklar oluşmuştur. Bu yanlış değişiklik zamanın Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından uygulamaya konularak, İstanbul bu gün susuzluk tehlikesiyle yüz yüze bırakılmıştır. Melen Barajı Güçlendirilmesi İhalesi, DSİ tarafından 28 Şubat 2020 tarihinde yapılmıştır. 1 Haziran‘dan itibaren 3 yıllık sözleşme imzalanmıştır. Veriler değerlendirildiğinde, Melen Barajının tamamlanması, başka bir sorun yaşanmazsa, yaklaşık 4 yılı bulacaktır. Su tutma ve hizmete alınması ise en iyi olasılıkla beş yıldan önce olamayacaktır. Melen Arıtma Tesisleri Melen Projesinin Arıtma Tesisleri yapılmadıkça, Melen Barajı bitmiş olsa bile İstanbul‘un Avrupa yakasına yeterli miktarda su vermek mümkün değildir. Melen Projesi, özellikle İstanbul‘un Avrupa yakasının su ihtiyacını karşılamak için geliştirilmiş bir projedir. Sistemin 1‘inci aşama suyu ise tamamen Avrupa yakası içindir. Hamsuyu arıtacak olan Cumhuriyet Arıtma Tesislerinde arıtılacak olan sular, buradan sonra Boğaz Geçişi Tünelinden geçerek, Kağıthane‘deki dağıtım merkezine gelecektir. Görüleceği üzere Avrupa yakasına yeterli suyun verilebilmesi için ham suyu arıtacak olan Arıtma Tesislerinin inşa edilmiş olması şarttır. DSİ Master Planlarına göre, Melen Projesinin Üçüncü Aşama tesislerinin 2012 yılında bitirilmiş olması gerekiyordu. Yani bu günkü tarih itibari ile 4 adet arıtma tesisinden, her biri 720 bin metreküp/gün kapasiteli 3 adet arıtma tesisinin işletmeye hazır halde olması gerekmekteydi. Buna karşılık bu gün itibariyle ancak 1 adet arıtma tesisi kullanılmaya hazırdır. Dört adet arıtma tesisinin toplam kapasitesi 2 milyon 880 bin metreküp/gün olacaktır. Bu miktar su, bu günkü günlük tüketim kadardır. Boğaz Geçişi Tünelinin kapasitesi ise 32 metreküp/saniyedir. Bu kapasiteye erişebilmek için de şimdiye kadar Melen Projesinin 3 adet arıtma tesisinin bitmiş olması gerekiyordu. 2024 yılında ise 4‘üncü arıtma tesisinin bitmiş olması gerekmektedir. Ayrıca Melen ve Cumhuriyet Pompa İstasyonlarının 4 aşaması da, arıtma tesisleriyle birlikte işletmeye hazır halde olmalıdır. Baraj olmadan, arıtma tesisleri olmadan, pompa istasyonları olmadan Avrupa yakasına yeterli suyu Melen Regülatörü ve bir tek arıtma tesisiyle vermek mümkün değildir. Melen Regülatörü Melen Regülatörü, Melen Barajı işletmeye alınıncaya kadar geçici bir çözümdür. Melen Regülatörünün çevirme kapasitesi 8,5 metreküp/saniyedir. Akış aşağıya 1 metreküp/saniye su bırakmak koşulu ile alınabilecek ortalama su miktarı yıllık 259 milyon metreküp kadardır. Şimdiye kadar ortalama olarak yılda 200 milyon metreküp su alınabilmiştir. Birinci aşamanın su miktarı olan yılda 268 milyon metreküp su, baraj bittikten sonra, barajdan alınabilecek miktardır. Sonuç olarak baraj ve arıtma tesisleri bitinceye kadar, İstanbul`un Avrupa yakasının su sıkıntısı devam edecektir. Melen mi Sakarya mı? İSKİ‘nin İnternet Sitesinde Melen Regülatöründen alınan su miktarlarını gösteren, yıllara göre alınan su miktarları ile ilgili verilen eski veriler ve grafikler tartışmalıdır. Bu grafiklerde, kurak yıllarda Melen Çayından alınan su olarak gösterilen suyun tamamı Melen Çayının suyu değildir. Kurak geçen 2014 yılında; en yüksek derecede ağır metal kirliliğine ve organik kirliliğe sahip Sakarya Nehrinin suyu, 25 Haziran 2014 tarihinden, o yılın aralık ayı sonuna kadar İstanbul‘a verilen suya takviye olarak ilave edilmiştir. İSKİ, Sakarya ağzına yakın bir yere bir su alma havuzu yaparak, günde 800 bin metreküp suyu (o zamanki günlük tüketimin yaklaşık üçte biri) Melen iletim hattını kullanarak Ömerli Baraj Gölüne aktarmıştır. İSKİ basına yaptığı açıklamada bu suyu dört ay boyunca kente verdiğini söylemiştir. Sakarya Nehrinden alınan bu su İSKİ‘nin İnternet sayfasındaki grafikte Melen Çayından alınan su olarak gösterilmiştir. Bitmeden Biten Melen Melen Projesinin Birinci Aşamasının 2007 yılında bitirildiği doğru değildir. Melen Projesinin 1‘inci aşamasının, 2004 yılında bitirilmesi gerekirken, zamanında bitirilemediği için, geçici çözümler aranmıştır. O zaman ancak yarısı bitmiş olan Melen Projesinin boru hattı, büyük harcamalarla Yeşilçay Sistemine bağlanarak, Yeşilçay Sisteminin imkanları kullanılarak Melen Regülatöründen alınan bir miktar su, Ömerli Baraj Gölüne aktarılmıştır. Bu durum 2 Aralık 2007 günü Orman ve Su işleri Bakanı tarafından Melen Projesinin Birinci Aşamasının bitişi olarak ilan edilmiştir. Ne Yapmalı Master Planlara göre, mevcut kaynaklarla birlikte Melen Projesinin suyu, İstanbul‘un yüksek artış hızıyla oluşacak nüfusuna 2040 yılına kadar yetecektir. Nüfusun hızlı artması susuzluğa mazeret olarak gösterilemez. Melen Projesi yüksek nüfus artışına göre projelendirilmiştir. İstanbul‘un nüfusunun Master Planlardaki nüfus artış projeksiyonlarına göre, yüksek artış hızı ile 2020 yılında 16 milyon 306 bin olacağı öngörülmüştü. Yüksek nüfus artışı gerçekleşmiştir. Bu durum da göstermektedir ki, kaybedilecek zaman yoktur. Melen Projesinin üç aşamasının şimdiye kadar çoktan bitmiş olması gerekiyordu. Projenin Dördüncü Aşamasının bitirilmesi gereken tarih ise 2024 yılıdır. Hiç vakit kaybetmeden Melen Sisteminin dört aşamasının bütün tesislerini bir an evvel inşa etmek için yoğun çaba sarfedilmelidir. Zaten Birinci Aşamanın geç bitirilmesinden dolayı bir hayli zaman kaybedilmiştir. Dr. Ali UĞURLU TMMOB Kimya Mühendisleri Odası Başkanı |
Tweet
